بخشي از مهمترين گزاره هاي توصيفي ـ تبييني دربارۀ حقيقت وجود و احکام کلي آن كه در مباحث جهان بيني اسلامي يا در حوزۀ دانش فلسفۀ اسلامي ـ به طور مدلل و مبرهن مطرح شده يا مفروض قرار گرفته اند. این مبانی عبارتند از:
جهان هستی واقعیت دارد؛ ولی هستی به طبیعت منحصر نیست.
خداوند مبدأ و منشأ جهان و یگانه مالك، مدبّر و رب حقیقی همه موجودات عالم است.
ویژگی ذاتی جهان موجودات(عالم امکان)، فقر و نیازمحض به واجب الوجود است. این فقرذاتی سبب می شود موجودات نه تنها در پیدایش، بلكه در بقا نیز به ذات غنی واجب الوجود به طور ابدی محتاج بمانند.
در جهان هستی در عین وحدت، كثرت وجود دارد اما کثرتی غیر اصیل که در نهایت به وحدت باز می گردد.
آفرینش جهان هستی، غایتمند و خداوند غایت همه موجودات است.
خداوند خیر بنیادین هستی است و همه موجودات عالم را به سوی كمال شایسته آن ها هدایت می كند. لذا تمام موجودات جهان هستی از هدایت الهی برخوردارند.
جهان آفرینش از نظام احسن برخوردار و اراده و سنن الهی بر جهان هستی حاكم است.
نظام علت و معلول و سبب و مسبّب بر جهان هستی حاكم است.
جهان آفرینش دارای نظامی یک پارچه است سراسر آن آیت و نشانه علم و قدرت و حكمت و مهر نامتناهی خداوند است.
عالم ماده و همه موجودات وابسته به آن وجود تدریجی و در زمان دارند و همواره در حال شدن و دگرگونی و حركت مداوم اند.
جهان طبیعت و همه واقعیت های آن، اموری در حال تزاحم، محدود، پایان پذیر و فناشدنی هستند.
